Jak marnować mniej w świecie, który daje nam coraz więcej? Czyli o idei ZERO WASTE.

00:00:00: Cześć, dzień dobry. Ja nazywam się Mikołaj Basiński, a to jest podkast ekologiczny "Masz wpływ",

00:00:06: w którym rozmawiamy o naszej relacji z przyrodą i relacji ze śmieciami, które codziennie produkujemy.

00:00:12: Nauczmy się jak ograniczać produkcję odpadów, jak nadawać im drugie życie,

00:00:18: jak je segregować i minimalizować ich wpływ na środowisko naturalne.

00:00:22: W czasie naszych rozmów chcemy przekonywać słuchaczy, że absolutnie każdy z nas ma wpływ

00:00:28: na kondycję naszych miast, naszych ekosystemów i naszej planety.

00:00:33: Podkasty realizowane są w ramach projektu realizowanego przez Wydział Gospodarki Komunalnej Urzędu Miasta Poznania

00:00:40: we współpracy z Estradą Poznańską.

00:00:43: Jest dzisiaj z nami Kasia Wągrowska, ekspertkę od Zero Waste, prowadzi wykłady, warsztaty, spotkania online, kursy internetowe

00:00:51: i media społecznościowe poświęcone tematowi ograniczania odpadów, świadomej konsumpcji i ekonomii współdzielenia.

00:00:58: Kasia znajdziecie w sieci pod hasłem "Ograniczam się".

00:01:01: Witaj Kasił.

00:01:02: Dzień dobry, cześć.

00:01:03: Cześć, witam Cię serdecznie.

00:01:04: Dziś porozmawiamy sobie o tym, jak marnować mniej w świecie, który daje nam coraz więcej.

00:01:10: Jak praktykować filozofię Zero Waste, czym ona właściwie jest i o tym, że każdy z nas w własnym domu

00:01:15: poprzez zmianę drobnych nawyków może zmieniać świat.

00:01:19: Kasił, cóż tam ostatnio ciekawego się u Ciebie wydarzyło?

00:01:22: Słyszałem, że wystąpiłaś jako prelegentka na Open Eyes Ekonomy Summit w Krakowie.

00:01:27: Co to było za wydarzenie i o czym tam opowiedziałaś?

00:01:31: Tak jest rzeczywiście. W zeszłym tygodniu byłam w Krakowie na Open Eyes Ekonomy Summit

00:01:34: i brałem udział w panelu dyskusyjnym na temat wynajmowania.

00:01:38: Panel był zatytułowany "Świat na wynajem".

00:01:41: Byłam w zasadzie jedyną przedstawicielką, powiedzmy świata konsumenckiego czy też poza korporacyjnego,

00:01:48: bo pozostali uczestnicy byli z dużych korporacji,

00:01:51: które w jakiś sposób umożliwiają już swoim klientom wynajmowanie zamiast kupowania.

00:01:56: Więc ciekawy trend. Ja się do tego odnosiłam i też pokazywałam inne przykłady z naszego codziennego życia,

00:02:04: które już działają na zasadzie wypożyczania czy wynajmu,

00:02:08: które wcale nie muszą być związane z życiem biznesowym,

00:02:11: bo na wiele z tych rzeczy my już płacimy nasze podatki, jak chociażby na bibliotek,

00:02:15: z których warto korzystać, zamiast co w chwile kupować nowe książki,

00:02:20: jeżeli wiemy, że na przykład jakąś przeczytamy tylko jeden raz.

00:02:22: Ok, to bardzo ciekawe. Nigdy nie myślałem o "philosophie zero waste" z tej strony,

00:02:27: że właśnie o wynajmowanie również chodzi,

00:02:30: bo pierwsze co niż chodzi długo, kiedy powiedziałaś o wynajmie, to mieszkania,

00:02:35: ale rozumiem, że to nie tylko o mieszkania chodzi.

00:02:37: Tak, bo jak robiłam też taką ankietę wśród moich obserwatorów na Instagramie,

00:02:42: co by chętniej wynajmowali niż kupowali.

00:02:44: Bardzo często ten wynajm jest nadal kojarzony z wynajmowaniem auta,

00:02:48: kiedy jedziemy na wakacje albo właśnie mieszkania, bo tęść osób nadal jeszcze wynajmuje mieszkanie,

00:02:54: czy też chce w ten sposób w ogóle w życiowo funkcjonować, nie kupować,

00:02:58: nie uwikływać się w jakieś długofalowe kredyty, tylko mieć tą wolność i jednak wynajmować.

00:03:04: Natomiast wynajmować można mnóstwo rzeczy i to jest właśnie takie trochę wkądsze

00:03:09: do posiadania na własność na zawsze i brania odpowiedzialności za te rzeczy,

00:03:14: które w naszym domu mogą zalegać, gdy nam się znudzą.

00:03:18: I taki wynajem, na przykład, który mi się bardzo podoba osobiście,

00:03:22: to jest chociażby wynajem zabawek dla dzieci, które na przykład często, czy szybko może,

00:03:29: wyrastają, gdy są na konkretnym etapie rozwojowym.

00:03:32: I takie strony do wynajmu, czy nie wiem, do subskrybowania zabawek dla konkretnych grup wiekowych

00:03:37: już działają, już funkcjonują, więc jak najbardziej dla takiego maluszka,

00:03:42: na przykład, wiesz, przedział 01 albo 01, 2 itd.

00:03:46: Można sobie właśnie wykupić taką subskrypcję i potem zmieniasz przedział wiekowy,

00:03:50: więc dostajesz już zabawki na swój przedział wiekowy,

00:03:54: a one są wykorzystywane wielokrotnie, no bo ty już z nich nie korzystasz,

00:03:58: swój emu dziecku się znudziły, nie musisz tego sprzedawać, remontować,

00:04:02: nie nic odnawiać, tylko po prostu odpowiada już za to firma, która ci to wypożycza.

00:04:07: To jest bardzo ciekawe, bo tak jak powiedziałaś, ten przedział wiekowy,

00:04:10: te pierwsze lata życia, no to nie mówimy tylko o zabawkach, ale chociażby o ubrankach,

00:04:15: które po prostu często są w stanie prawie nowym, sam ma małe dziecko,

00:04:19: znaczy już teraz sześciolatka, więc już ten okres minął,

00:04:22: ale pamiętam ten czas, gdzie rzeczywiście gdzieś tam po starszych kuzynach były rzeczy,

00:04:27: które były nie używane w ogóle, nie?

00:04:29: I rzeczywiście to jest bardzo fajna idea, pierwszy raz o tym słyszę,

00:04:31: że mówiąc, żeby można było wypożyczać zabawki, ale myślę, że rzeczywiście ma to sens,

00:04:36: bo to są często właściwie prawie nowe rzeczy, prawie nie dotknięte nawet zębem czasu.

00:04:41: Tak, zabawki, ale nawet jak ktoś już chce prowadzić swojej rodzicielstwo w Nurcie Zero Waste,

00:04:47: popularne są również tak zwane pieluchoteki, tudzież biblioteki, pieluch wielorazowych,

00:04:53: w ramach których można wypożyczyć sobie całą taką wyprawkę dla swojego dzieciaczka,

00:04:58: tych właśnie pieluszek wielorazowych różnych rodzajów albo wybranego rodzaju,

00:05:02: bo te pieluszki potrafią być to wyuniane, z jakiegoś tam innego tworzywa,

00:05:06: więc zamiast kupować, bo to jest jednak spory wydatek takie pieluszki wielorazowe,

00:05:10: można wypożyczyć i korzystać i potem oddać i właśnie ktoś inny dalej z nich korzysta.

00:05:16: Świetny pomysł, żeby ten produkt rzeczywiście mógł dłużej krążyć i dużej służyć,

00:05:22: bo często mamy takie wrażenie, że one jakby nie nadają się już do użytku,

00:05:27: a często tak właściwie nie jest,

00:05:28: zaczęliśmy już trochę mówić o takich, można powiedzieć, elementach,

00:05:32: może nie takie, które przychodzą nam pierwsze na myśl, kiedy myślimy o E-Day Zero Waste,

00:05:37: ale powiedzieliśmy o wynajmie wypożyczaniu,

00:05:39: ale chciałbym się troszeczkę cofnąć krok w stacze zrobić.

00:05:42: Dziś jesteśmy, Kasił, zalewani odpadami, chociażby plastikiem,

00:05:46: mam tutaj przed sobą dane, w 2018 roku na całym świecie wyprodukowano 359 milionów ton tworzyw sztucznych.

00:05:54: Jak pisze Stanisław Łubieński w swojej książce o śmieciach,

00:05:58: jesteśmy jak taki jeden wielki organizm, który te śmieci kupuje,

00:06:03: no trawi je w tej metaforze i wydala w postaci śmieci.

00:06:07: Z danych eurostatów wynika, że statystyczny europejczyk wytwarza rocznie około 530 kilogramów odpadów komunalnych.

00:06:15: To były dane za 2021 rok, czyli właśnie takich odchodów pozostając w tej właśnie metaforze Staszka Łubieńskiego.

00:06:23: Czy w tym wszystkim jest w ogóle szansa na to by produkować mniej?

00:06:27: Czy jest tutaj przestrzeń na ideę Zero Waste?

00:06:30: No to jest dobre i jakże trudne pytanie.

00:06:33: Ja bym powiedziała, że oczywiście jest i staram się reprezentować właśnie ten ruch swoim życiem,

00:06:39: pokazywać to, że to jest możliwe.

00:06:41: I moim wyzwaniem, takim powiedzmy od 2015-16 roku, kiedy zacząłam rzeczywiście o tym pisać u siebie na blogu,

00:06:48: było zrobienie Zero Waste trendu, takiego lifestyleowego trendu,

00:06:52: żeby to nie było postrzegane jako jakieś dziwactwo nielicznych,

00:06:57: tylko właśnie styl życia, które mogą na siebie wziąć masy.

00:07:02: I wydaje mi się, że to się trochę udało i nie udało.

00:07:06: Właściwie chciałem o to pytać, czy od tego 2016 roku do teraz widzisz jakiś postem, jakieś zmiany w społeczeństwie?

00:07:13: Wydaje mi się, że o tyle się udało, że już teraz mało kto nie słyszał o idei Zero Waste.

00:07:18: I wiele firm, marek produkujących różne produkty, bierze na siebie tę ideę również.

00:07:24: W takim sensie, że zaczynają uwzględniać może elementy projektowania cyrkularnego w swoich produktach.

00:07:32: Dajmy na to już uwidaczniają informację, że część opakowania jest z plastiku, z resejkingu,

00:07:38: albo że karton pochodzi z resejkingu, albo że zmniejszyli grubość tego opakowania cokolwiek.

00:07:44: Właśnie wroztu mnóstwo różnych elementów, elementików, które wpływają na tą świadomość konsumenta,

00:07:50: który jest już tym zielonym konsumentem, tak więc w cudzysłowie to nazwała.

00:07:55: Czyli konsument świadomy, który chce wybierać właśnie takie produkty pomagające nam w likwidacji problemu śmieciowego.

00:08:02: Myślę, że jest część osób, która bardzo chciałaby żyć w ten sposób i przestrzega niektórych reguł z takiego kodeksu Zero Waste,

00:08:13: i tak mogłabym to ująć, ale nadal myślę, że prawo nie nadąża za koniecznością wprowadzania bardziej radykalnych zmian.

00:08:22: I myślę, że tutaj oczywiście tak wygląda cykl legislacyjny.

00:08:26: Prawo się nie zmienia z dnia na dzień.

00:08:28: Chociaż w naszych realiach polskich możemy powiedzieć, że to wszystko zależy od priorytetu, jakie sobie prawodawcy nadadzą.

00:08:35: Ale tu jeżeli chodzi o cały cykl funkcjonowania jakiegoś produktu, to rzeczywiście cały łańcuch, który jest zależny od jednego konsumenckiego zachowania w stylu wprowadzania systemu kałcyjnego,

00:08:48: które będzie dopiero 2025, dlatego że cały cykl życia tego produktu trzeba dostosować do nowego systemu, to jednak trochę trwa.

00:08:57: Tylko, że co tu moim zdaniem mogłoby pójść lepiej, nad czym jeszcze musimy się pochylać, to nad greenwashingiem.

00:09:05: To jest pierwsza rzecz, która mi przyszła do głowy, jak powiedziałaś, że producenci zaczęli troszeczkę o tym temacie mówić.

00:09:11: I to jest często pułapka, myślę, dla takiego obywatela, który nie jest świadomy.

00:09:17: Czyta sobie po prostu taką informację i przyjmuje wszystko, co producent napisze, a trzeba uważać.

00:09:21: Tak, i myślę, że takich odważnych zachowań ekonomiczno-ekologicznych jest nadal niewiele.

00:09:28: Firmą nadal zależy po prostu na tym, żebyśmy kupowali u nich jak najwięcej, żeby zwiększać sprzedaż.

00:09:34: Wskaźnik drostu ekonomicznego rok do roku jest jednak dla nich nadal najważniejszy, pomimo wprowadzania różnych metod, typu wskaźniki ESG,

00:09:43: które teraz są odmieniane przez przypadki w różnych magazynach ekonomicznych.

00:09:48: Sama zresztą założyłam taki kierunek na studiach podyplomowych i zależy mi na tym, żeby ludzie uczyli się w jaki sposób mądrze wprowadzać.

00:09:56: - Rozmienisz ten skrót? ESG? - ESG wprowadzać u siebie.

00:09:59: Takt jest Environment Social Governance, czyli takie zarządzanie firmą w sposób odpowiedzialny, społecznie i środowiskowo.

00:10:07: Unia Europejska już wymaga od wielu firm raportowania ESG i ten obowiązek będzie poszerzany na coraz więcej przedsiębiorstw.

00:10:17: Dobrze, Kasił, wróćmy troszeczkę do tego, bo trochę powiedzieliśmy, że już zaczęliśmy ten temat, że tak powiem, "kąsać", czym jest Zero Waste.

00:10:26: W marcu, 18 marca dokładnie, obchodzimy Dzień Recyclingu i chciałbym zapytać, czy to pojęcie Recycling iąże się jakoś z pojęciem Zero Waste,

00:10:35: bo znamy na pewno, że większość naszych słuchaczy zna, zasadę trzech R, czyli Reduce, Reuse, Recycle.

00:10:41: Ale z twojego bloga dowiedziałem się, że mówi się dzisiaj właściwie już o zasadzie 5R, a nawet więcej jest jeszcze tych komponentów.

00:10:48: Jak to właściwie wygląda?

00:10:49: To jest właśnie ten kodeks Zero Waste. Można by powiedzieć, że takim minimum to jest to 3R, czyli Reduce, Reuse, Recycle,

00:10:57: czyli ogranicza i używaj ponownie i przetwarza i czy też oddawaj do przetworzenia.

00:11:03: Można by do tego dodać jeszcze Refuse jako pierwszą zasadę, czyli odmawia i rzeczy, które wiesz,

00:11:09: że założenia mogłyby być zbędne, to się dosyć mocno wiąże też z asertywnością, z jakąś taką siłą woli,

00:11:16: którą fajnie by było w sobie wyrabiać, a czasem trudno jest nam odmówić,

00:11:21: szczególnie jeżeli dostajemy coś od osoby, która jest gdzieś tam wyżej w hierarchii społecznej od nas, sama się na tym łapie.

00:11:28: Można by do tego dodać jeszcze kolejne R w tym całym kodeksie jak Rot, czyli psuj rzeczy, które są biodegradowalne,

00:11:37: czyli oddawa je do kompostowania załóż kompostownik albo sygraguj biodpady, można by tak w skrócie to nawet przełożyć.

00:11:44: Otóż będziemy rozmawiać, bo za chwilę kompostownik, to jest taki temat,

00:11:50: wydaje się, że zarezerwowany tylko dla osób, które mają swój ogródek, a to niekoniecznie tak musi być, ale to za chwilę.

00:11:56: Tutaj widziałam, że też niektóre osoby dokładają do tego repet, czyli np. naprawiaj, no, no, z różnych...

00:12:03: - Na R, tak, tak, bo to z angielskiego fajnie, tam się spina, że to jest albo 3R5, R7, R,

00:12:09: wszystkie R tam można by sobie do tego podokładać jeszcze.

00:12:12: Dla mnie naprawianie to jakby wpisuje się w tą zasadę używalności ponownie, używaj ponownie re-use.

00:12:18: No, ale zapytałeś o recycling, no zobacz, jakby w hierarchii tej zero-wasteowej, jeżeli chodzi o zasady, zaczynamy od odmawiania, ograniczania,

00:12:28: potem przechodzimy przez używanie ponowniej, dopiero potem mamy recycling, czyli dopiero na czwartym etapie zastanawiamy się,

00:12:35: co zrobić z tym przedmiotem czy z tym odpadem, którym żeśmy już popełnili...

00:12:40: - Wytworzyli jakby. - Tak.

00:12:41: I to jest praktycznie ostatni etap, gdy zastanawiamy się, co zrobić z tym śmieciem.

00:12:47: - Gdy już nic nie ma, co z nim zrobić, jakby już ostatecznie, to wtedy dopiero.

00:12:50: - Tak, tak, tak, no już stoimy nad tym koszem praktycznie, nie?

00:12:54: A nawet jakby według tych zasad zero-waste, żeby ten odpad nie powstał, fajnie by było właśnie przejść przez te...

00:13:00: - Przez kilka elementy, tak, tak, tak. - ...poczednie etapy i zastanowić się, po prostu przejść przez to na wskrość,

00:13:05: co możemy zrobić, żeby właśnie ten odpad nie powstał.

00:13:07: Tak samo zresztą i to nie jest tylko ta lifestylowa reguła czy też kodeks zero-waste, o którym my sobie tutaj mówimy,

00:13:15: tylko to jest zestaw reguł, który jest wpisany w polską ustawę o odpadach, który jest wpisany w dyrekty wyunijne odpadowe

00:13:22: i tam jest wyraźnie zaznaczone, że recycling jest tam właśnie jednym z etapów zarządzania odpadami

00:13:29: i właśnie jednym z tych ostatnich etapów, powiedzmy trzecim, tak?

00:13:33: Najpierw przedsiębiorca czy państwo powinno się zastanowić, jak ograniczyć wprowadzanie odpadów w obiekt.

00:13:40: No i potem promować jego ponowne używanie i naprawianie i na trzecim miejscu,

00:13:45: sprawić, by warunki do przetwarzania danego odpadu były prawidłowe

00:13:50: i żeby konsument wiedział, gdzie co wyrzucić i żeby te odpady rzeczywiście były przetwarzalne.

00:13:55: Na kolejnym etapie jakby tej hierarchii postępowania z odpadami jest spalanie odpadów, czy też przekształcanie termiczne,

00:14:02: które nie jest recyclingiem, to trzeba podkreślić, tylko jest odzyskiem termicznym z jakiegoś potencjału odpadowego.

00:14:07: Czyli podróbujemy energię po prostu.

00:14:09: Tak, energię. No i ostatnim tym elementem jest składowanie odpadów, które jest wycofywane z i z Polski, z Unii Europejskiej,

00:14:17: więc to tyczycie tylko jakichś konkretnych, wyjątkowych grup odpadowych.

00:14:21: Już teraz nasze zmieszane odpady nie jadą na składowiska, żeby to było jasne.

00:14:25: Wszystkie poznańskie odpady zmieszane jadą już tylko i wyłącznie do zakładu spalania odpadów.

00:14:32: Świetnie. To jest chyba dobra informacja, że nie składujemy.

00:14:34: To znaczy tak, z jednej strony to jest dobra informacja, z drugiej to nie jest takie świetne,

00:14:39: że wszystkie nasze zmieszane odpady od razu trafiają do spalarni,

00:14:42: bo wiem, że jest sporo osób, które mają dylematy, gdzie jaki odpad wyrzucić i gdy mają zbyt duży mentlik w głowie,

00:14:49: prędzej wyrzucą do zmieszanych niż do np. żółtego worka czy do zielonego.

00:14:53: A tutaj ja bym raczej zalecała, żeby już prędzej wyrzucić to do żółtego worka, ponieważ do kosza na plastik i metale,

00:15:02: ponieważ te odpady jeszcze jadą na sortownie i coś jesteśmy w stanie z nich jeszcze wyciągnąć.

00:15:09: Czy tak powiem, jeżeli coś źle posegregowaliśmy, najwyżej na sortowni,

00:15:13: zawrócą to wszystko i odeślą do idpoku, czyli do naszej spalarni.

00:15:17: Natomiast jeżeli wyrzucimy dobrą, aluminiową puszkę na poju do zmieszanych,

00:15:23: no to tam już nikt nie będzie siedział i ze szczypczykami wybierał każdego odpadu po jeden czo.

00:15:27: Niestety.

00:15:28: OK. Czyli generalnie jeżeli mamy coś wyrzucić do śmieci zmieszanych, to zastanówmy się 10 razy, bo to przepadnie.

00:15:36: Tak. I tutaj myślę, że też warto powiedzieć o biodpadach,

00:15:38: dlatego że my dopiero od niedawna można by tak to ująć.

00:15:43: Segregujemy frakcję bio w Polsce i nadal nie jesteśmy nauczeni co tam wyrzucać i w jakiś sposób tam wyrzucać.

00:15:50: Nadal bardzo dużo biodpadów, że tych odpadów, które mogłyby być bioodpadami, trafia do zmieszanych.

00:15:56: Więc ta masa bio mogłaby być potencjalnie o wiele większa i mogłaby być kompostowana.

00:16:02: W Poznaniu też mamy świetną biokompostownię,

00:16:04: która nie dość, że kompostuje i odzyskuje biogaz nawet z naszych odpadów,

00:16:09: to jeszcze wytwarza bardzo żyzny, polepsza, glebowy kompost,

00:16:13: który można na wiosnę sobie zakupić z naszej kompostowni za niewielkie pieniądze.

00:16:18: I właśnie teraz już pewnie niedługo będziecie przygotowywać również wasze grządki do obsadzania ich warzywami.

00:16:26: Warto się zastanowić nad taką wycieczką do biogompostowni,

00:16:30: żeby właśnie te nasze bioodpady odzyskać właśnie w takiej już przerobionej formie.

00:16:34: Tak, ale mówimy o takim kompostowaniu, że tak powiem,

00:16:39: no niedomowym tylko takim gdzieś tam przemysłowym, o właśnie.

00:16:42: Ale przecież kompostować i może już teraz poruszmy ten temat,

00:16:45: możemy również w domu i to nie tylko jest taki właśnie możliwość dla osób,

00:16:51: które mieszkają w domach jednorodzinnych gdzieś z wielkim ogrodem,

00:16:54: ale każdy z nas teoretycznie może założyć sobie taki kompostownik nawet mieszkając w bloku.

00:16:59: Po pierwsze, czy to prawda, a po drugie, jak to zrobić?

00:17:01: Jasne znam wiele osób, które mówią, że "Eee, kompostowanie przecież to śmierdzi".

00:17:07: No właśnie, tak.

00:17:08: Obrzydliwe.

00:17:09: Żdżownice się rozłażą po kuchni.

00:17:11: A rzecz żdżownice, że tam w ogóle mają być, to już w ogóle jest szokująca informacja dla wielu.

00:17:16: Natomiast przyznam, że żdżownice to są chyba najlepiej pracujące zwierzaki domowe, które kiedykolwiek miałam.

00:17:24: Wiele więcej się przydają niż taki kot, który cały dzień siedzi i w zasadzie nic nie robi.

00:17:30: Tylko jego odchody trzeba zbierać z kuchety.

00:17:32: A tutaj odchody żdżownic są właśnie tym żyznym nawozem, które są dla nas bardzo cenne.

00:17:37: I fajnie, gdy te żdżownice zaprosimy do tego naszego balkonowego czy domowego kompostownika,

00:17:43: żeby nam pomagały biotpadki z kuchni przerabiać.

00:17:46: No i zobacz, ile mamy opcji, np. gdy mieszkamy w bloku.

00:17:49: Samo mieszkałam do niedawna w bloku i właśnie gdy przechodziłam sobie przez te wszystkie zasady Zero Waste

00:17:55: w takich moich powiedzmy początkach, to to kompostowanie strasznie mnie blokowało.

00:18:00: Myślałam, że nie mogę być nigdy w pełni Zero Waste, bo przecież mieszkam w bloku.

00:18:06: I tu się nie da mieć kompostownika, nie mam ogrodu ani nic.

00:18:09: Ale potem poszukałam trochę w internecie i się okazało, że po pierwsze można sobie kupić taki balkonowy kompostownik,

00:18:16: a po drugie można sobie samemu go zrobić z kilku wiaderek.

00:18:20: Też takie instrukcje można znaleźć w internecie.

00:18:22: To dużo miejsca zajmuje taki kompostownik?

00:18:24: Nie, to jakby wszystko zależy od nas, w jakiej wielkości wiadereka sobie wybierzemy.

00:18:28: Ale mój taki kompostownik, który miałam już powiedzmy gotową konstrukcję, zakupiłam,

00:18:33: to jest, ja nie wiem, jakieś 70 na 40 cm, mniej więcej takiej wielkości to było.

00:18:40: Jest, nadal zresztą mam ten kompostownik.

00:18:42: Czyli trochę taki dodatkowy kosznośmieci jakby.

00:18:44: Taki dodatkowy, ale taki dosyć stylowy, ładnie wyglądający.

00:18:47: Zresztą można go gdzieś tam wkomponować w taki nasz codzienny wygląd balkonowy, w sensie wkomponować,

00:18:53: żeby to tam ładnie wyglądało.

00:18:55: Czyli raczej na zewnątrz, trzymamy?

00:18:56: Ja to trzymałam na zewnątrz, dlatego że w kuchni nie miałam miejsca na taki kompostownik.

00:19:02: Ale w kuchni można też kompostować, to nie ma problemu.

00:19:06: Jeżeli ktoś czuje problem z tym, że nie ma problemu,

00:19:10: jak ktoś czuje problem z tym, że miałby mieć drzwownicę u siebie w domu,

00:19:14: to jest jeszcze inny rodzaj kompostowania w takich wiaderkach bokashi.

00:19:17: I bokashi to jest kompostowanie z otrębami, które są nasączone takimi specjalnymi bakteriami,

00:19:25: które pomagają przetwarzać materiał organiczną.

00:19:28: I jak w tym kompostowniku z drzwownicami, czyli w wermi kompostowniku,

00:19:32: raczej nie kompostujemy, nie wyrzucamy tam mięsa czy resztek od zwierzęcych kości itd.

00:19:38: To tutaj w bokashi możemy wrzucać również mięso i kości,

00:19:41: bo te bakterie wytwarzają kwaśne środowisko, w którym nawet kości miękną i się rozkładają.

00:19:46: Tylko że efektem kompostowania bokashi jest pre-kompost,

00:19:51: który warto jednak uziemić trochę najpierw gdzieś w doniczce z ziemią,

00:19:55: żeby kwaśne środowisko się trochę bardziej uzasadniło.

00:19:59: A jak mamy wermi kompostownik, to jakby gotowy kompost już po prostu możemy wrzucać do doniczek i na tym sadzić irszlinki.

00:20:09: A co z zapachem?

00:20:10: Właśnie to jest dla mnie ciekawe, bo na początku myślałam, że to śmierdzi i że jakie to w ogóle będę w stanie się przetwarzać.

00:20:17: Tak, miałam też takie pytania o siebie na blogu, czy moi sąsiedzi nie mają nic przeciwko,

00:20:21: że ja ten kompostownik na balkonie trzymam.

00:20:24: I tak szczerze mówiąc, to oni nawet nie wiedzieli, że ja ten kompostownik mam,

00:20:29: bo w ogóle go ani nie widać, ani nie czuć.

00:20:31: W sensie, no widać to może jakby ktoś się przypatrzył, ale nie było go czuć zupełnie.

00:20:35: Po prostu prawdowo robiony kompost nie śmierdzi.

00:20:38: I kompostowanie jest procesem tlenowym, więc my tam musimy mieć tylko uchloną pokrywkę

00:20:43: albo wręcz odkrytą pokrywkę, jak są odpowiednie warunki pogodowe,

00:20:46: żeby tam wiadomo, nam nie zmroziło, ani nie wysuszyło za bardzo.

00:20:49: Podlewamy go też odpowiednie wodą, jeżeli nie ma tam naturalnie występującej wody, np. z resztek naszych kuchennych.

00:20:56: I w taki sposób prowadzony kompost, który jest dotleniany, nie ma prawa śmierdzić.

00:21:04: Ok.

00:21:04: Ale dużo przy tym pracy jest w takim razie?

00:21:07: Nie, no zupełnie. Po prostu to jest tak, jakbyś wyrzucał biodpady do kosza na biodpady.

00:21:12: I raz na jakiś czas tak, sprawdził, co tam w środku słychać.

00:21:16: Ok.

00:21:17: A przyznam, że moje dzieci uwielbiały patrzeć, jak te żołnice pracują wśród resztek.

00:21:22: Jeszcze taki aspekt edukacyjny jest przy okazji.

00:21:24: Tak.

00:21:25: Coś atja akcyjnego.

00:21:25: I właśnie potem przesiewaniu kompostu też uczestniczyły właśnie w wybieraniu tych żołni i trękawiczkami,

00:21:31: więc dla nich to była ogromna frejda.

00:21:33: Super.

00:21:34: Także polecamy.

00:21:35: Jak widzicie, można też mieszkając w bloku założyć kompostownik i to nie powinna być blokada.

00:21:41: Dla chcącego nic trudnego.

00:21:42: Kasił, czytałem ostatnio o Bear Johnson,

00:21:45: która dla tych, którzy nie wiedzą, powiemy, że jest amerykańską działaczką na rzecz ochrony środowiska pisarką,

00:21:50: ale przede wszystkim jest pionierką właśnie ruchu Zero Waste.

00:21:53: I ona zasłynęła z tego, że jakby ilość produkowanych odpadów, czyli o tym, co mówimy,

00:21:58: jakby zanim te odpady w ogóle trafią do kosza, no to przechodząc przez te wszystkie etapy na air.

00:22:04: I ona produkuje, przynajmniej tak o tym pisze, słoik odpadów rocznie.

00:22:12: I jak o tym przeczytałem, to byłem przerażony wręcz,

00:22:16: jakby zaskoczony, przerażony, że jakby jak to jest w ogóle możliwe, żeby wiesz,

00:22:23: i jeden słoik produkować, czy jesteś w stanie to jakoś się skomentować,

00:22:27: czy to jest możliwe, czy to jest tutaj jakiś haczyk w tym, co powiedziałem, jak to wygląda.

00:22:33: Tak, rzeczywiście ja się inspirowałam, by zaczęła swoją przygodę Zero Waste

00:22:37: i nawet się z nią miałam okazję spotkać, nie wiem, kiedy to było dokładnie w 2017 czy 2018 roku,

00:22:43: przyjechała do Warszawy.

00:22:45: I ona wiele z tego swojego podejścia do Zero Waste wyjaśnia i w książce,

00:22:49: i właśnie wtedy na wykładzie, gdy się spotkałyśmy.

00:22:53: Z jej perspektywy, znaczy jej perspektywa życiowa jest taka,

00:22:56: że ona żyje z mężem w domu w Kalifornii, mają dwójkę nastoletnich synów,

00:23:03: czyli takich, którzy już, że tak powiem, wyszli z pieluch, już nie potrzebują tych, wiesz,

00:23:08: co chwilę nowych zabawek i tak dalej.

00:23:10: Większość rzeczy mają w świecie online, to tak powiem, no można w ten sposób dzisiaj żyć.

00:23:15: I jak chodzi o prezenty, czy jakiekolwiek tam inne, nie wiem, specjalne okazje,

00:23:21: no to naprawdę nie kupują sobie nic materialnego, tylko stawiają na przeżycia.

00:23:26: Czyli oni jeżdżą sobie na wcieczki, gdzieś idą do jakiegoś kina, nie wiem, teatru czy tam koncert.

00:23:32: No i jakby można w ten sposób pewnie żyć,

00:23:35: tylko że to nie jest tak, że ona rzeczywiście taką zerową ilość odpadów wytwarza.

00:23:40: Ten słoik odpadów, który ona często pokazywała w mediach,

00:23:44: to jest słoik odpadów, w którym jej już nic nie była w stanie zrobić,

00:23:47: czyli takie odpady powiedzmy resztkowe.

00:23:49: A cała reszta podlegała tym wszystkim zasadom, które wymieniliśmy sobie wcześniej

00:23:54: w ramach tego kodeksu życia Zero Ways.

00:23:56: Czyli to, co mogła oddać do resaklingu, odesłać do firmy, która jeszcze by to jakoś wykorzystała,

00:24:03: to właśnie z tego korzystała, w sensie tak robiła.

00:24:06: Nie wiem, przykład zepsuje się plecak, odesłała go firmie, która mogła i albo go naprawić,

00:24:13: albo po prostu zutilizować.

00:24:15: No to firma po prostu zatrzymywała ten plecak u siebie i oddawała go do, powiedzmy, resaklingu,

00:24:21: albo utylizacji.

00:24:22: Tutaj już musimy uwierzyć firmie, co z tym plecakiem tak naprawdę zrobi.

00:24:26: Więc ona naprawdę z każdą rzeczą w ten sposób robiła,

00:24:29: żeby sprawdzić i sprawdzić, czy ta rzecz może jeszcze być odzyskana,

00:24:35: czy można ją poddać resaklingowi i być możemy również w naszych życiach w ten sposób też możemy robić.

00:24:40: Ale jakby to też trochę pokazuje, że te wszystkie nasze np. plastikowe odpady,

00:24:44: które wrzucamy do odpadów tych naszych komunalnych, do dużu tego worka,

00:24:50: można by powiedzieć, że dajemy im nadzieję na ponowne życie.

00:24:54: Ktoś z nich wyciąga surowiec i one będą jeszcze żyły.

00:24:58: Tylko czy z każdego odpadu jesteśmy w stanie to zrobić?

00:25:01: No nie.

00:25:02: No właśnie, domyślą się, że nie właśnie.

00:25:03: Około 10 maksymalnie tam kilkunastu procent odpadów w Polsce jest rzeczywiście przetwarzanych,

00:25:10: cały reszta nie.

00:25:11: Mówisz o plastikach?

00:25:12: Tak, tak, tak, mówię tutaj o plastikach.

00:25:14: Więc jeżeli mamy taką świadomość, ile tych odpadów jest rzeczywiście przetwarzanych,

00:25:19: ja np. zaczęłam kopać do tych informacji w Polsce, jak to się dzieje,

00:25:24: które rzeczywiście surowce są przetwarzane, a które nie.

00:25:27: No i wyszło mi, że w zasadzie odzyskujemy tylko kilka rodzajów tych plastików,

00:25:31: a cała reszta będzie jechała na odzysk energetyczny.

00:25:34: A ten odzysk energetyczny, no już jakby nie ukrywajmy,

00:25:37: nie wlicza się w to onikanie generowania odpadów, czy też nadawania im drugiego życia.

00:25:42: Czyli nawet jak prawie do żółtego worka, to część, to tylko te 12% jest recyklingowane, jakby przetwarzane.

00:25:48: Tak, bo to, że my wyrzucimy coś do żółtego worka,

00:25:50: to jest tylko taka obietnica ressejklingu dla nas, jako mieszkańców miast i wsi.

00:25:56: A to, co się dalej jeszcze z tym stanie, to jest zupełnie inna historia.

00:26:00: I moim zdaniem to jest wyzwanie dzisiejszych czasów,

00:26:03: żeby ujawniać, które odpady tak naprawdę są przetwarzane, które nie,

00:26:08: a widzę, że firmom, które wytwarzają różnego rodzaju produkty, je sprzedają, wcale na tym nie zależy,

00:26:15: żeby to pokazywać.

00:26:17: dochodzi tutaj jakby dla nas konsumentów, jakby tutaj kolejny taki etap jeszcze wcześniejszy,

00:26:22: czyli na etapie wyborów konsumenckich już możemy zastanowić się,

00:26:26: czy jakby zarządzać trochę tym, czy jakiś produkt wytworzy,

00:26:30: czy stanie się śmieciem, czy nie, prawda?

00:26:33: Tak, tak, tak. No ale właśnie jeszcze wracając do Beji, bo też tak jakby od niej można by się zainspirować też,

00:26:40: żeby właśnie mieć ten swój kompostownik, bo ona miała kompostownik, miała duży dom z ogrodem,

00:26:45: ale też miała specjalny kompostownik na odpady mięsne, miała po prostu taki, powiedzmy,

00:26:50: wykopany dół w ogrodzie, który zasypywała tam specjalnym właśnie odrębami bokashi,

00:26:55: i właśnie w ten sposób sobie te kości czy resztki mięsa kompostowała.

00:27:01: Rzeczywiście na zakupy chodziła z własnymi pojemnikami, woreczkami, sama tak robię,

00:27:06: natomiast jest mnóstwo produktów, których nie jesteśmy w ten sposób kupić,

00:27:11: więc w naszych polskich realiach, w których coraz więcej jednorazowych plastikowych opakowań

00:27:17: widzimy w sklepach, to jest naprawdę nie lada wyzwanie.

00:27:20: Szczególnie po okresie pandemii, gdy małe sklepiki, które były często sprzyjające z Hero Oysterą,

00:27:28: niestety miały podgórkę. I my jako konsumenci stawialiśmy wówczas jednak na wygodę,

00:27:33: na to, żeby pójść do sklepu bliżej domu, takiego, w którym załatwimy wiele naszych spraw,

00:27:38: a nie tylko kilka wybiórczych. No i niestety myślę, że tutaj trochę zaprzepaściła nam

00:27:46: tą szansę taką rewolucji zero-waystowej pandemia. Trochę się z tego odkopujemy,

00:27:51: trochę myślę, że znowu coraz więcej się mówi o tych opcjach właśnie bardziej ekologicznego życia,

00:27:56: natomiast ja nadal nie widzę chociażby w takim poznaniu więcej sklepów zero-waystowych,

00:28:01: wręcz jest ich mniej.

00:28:02: Czyli trzeba się trochę nagemnastykować, żeby żyć według tych zasad. Mówimy o tym wszystkim

00:28:09: i pojawia mi się w głowie taka myśl, że bez nią łatwe to jest pewne wyzwanie i zastanawiam się,

00:28:14: czy masz jakąś taką może radę dla osoby, która dowiaduje się dzisiaj o takiej koncepcji

00:28:22: i chce zacząć żyć według tych zasad. Jaki jest pierwszy krok? Co powinna zrobić, żeby zacząć żyć

00:28:29: w sposób zero-waystowy, zero-odpadkowy?

00:28:32: Po pierwsze zapomnijcie o tym słoiku.

00:28:34: Tak, to jest demotywujące, to prawda? Nas trzał taki pierwszy.

00:28:40: Tak, bo jasne, że takie skrajne przykłady mogą nas zaskakiwać, przyciągać naszą uwagę

00:28:47: i to też może być pozytywne, że to nas przyciąga do tej idei, że my się zastanawiamy.

00:28:51: O kurczę, może ja też zacznę takie eksperymenty o siebie w domu, a zobaczymy ile to u mnie wyjdzie.

00:28:55: Ja trochę też właśnie za tym czasem poszłam u siebie. Oczywiście ten słoik to jest totalną abstrakcją,

00:29:01: szczególnie jak się właśnie ma dwójkę jeszcze małych dzieci i kota i psa itd.

00:29:06: Natomiast przede wszystkim bym powiedziała, mieszmy siły na zamiary i zacznijmy od tych rzeczy,

00:29:12: które uważamy, że są dla nas dobre na ten moment. Na ten moment życiowy, w którym jesteśmy,

00:29:19: na ten moment z pracą, w którym my jesteśmy, na ten moment, w którym my mamy konkretną ilość czasu.

00:29:25: Do wykorzystania na różne rzeczy. I tutaj ja bym też mówiła już nie tylko nawet o odpadach,

00:29:30: że musimy naprawdę iść do tego celu zero, żeby ich tyle wytworzyć, ale o całej otoczce

00:29:36: naszego życia, która w jakiś tam sposób pływa na środowisko. Bo jakby o Zirolace możemy mówić

00:29:42: w kontekście odpadowym zero odpadów, ale możemy też mówić zero marnowania, bo jest języka angielskiego,

00:29:47: to jest marnowanie, marnotrastwo, trwonienie. Więc jeżeli my widzimy, że w różny sposób marnujemy

00:29:53: różnego rodzaju zasoby, z których na co dzień korzystamy, to może właśnie warto też to wciągnąć

00:30:00: w ten nasz taki zero wasteowy styl życia. W stylu, nie wiem, chociażby zmiana kąpieli w wannie na

00:30:06: prysznic, już jest z takim kierunkiem.

00:30:09: - Jaste. Czyli niekoniecznie od razu zero waste? Może najpierw leswaste po prostu?

00:30:14: - Tak jest. W ogóle to pojęcie leswaste myślę, że jest takie łagodzące, taki wyrok łagodny,

00:30:21: jeżeli mówimy tutaj w tym terminologii takiej sądowej, śmieszniej.

00:30:25: Natomiast ja bym się nawet nie bała tego pojęcia zero waste, tylko po prostu

00:30:29: uświadomiła sobie i Wam, że to nie do końca chodzi o to, że my musimy wytwarzać zero tych odpadów,

00:30:35: tylko żebyśmy dążyli do tego celu. A od dawna wiadomo, że jak się ma założone ambitne życiowe cele,

00:30:42: biznesowe, to jesteśmy czasem w stanie naprawdę osiągnąć więcej niż byśmy się tego spodziewali.

00:30:49: Ale tak na początek myślę poleciłabym sobie zrobić taki, ja zawsze mówię, odpadowy audyt domowy.

00:30:56: - OK.

00:30:56: - Czyli sprawdzić, gdzie my tych odpadów wytwarzamy najwięcej i jakiego rodzaju są to odpady.

00:31:01: Jak zadaję to pytanie na warsztatach, to często pada odpowiedź plastik.

00:31:05: Najwięcej mamy tego plastiku, ale wiecie, że wagowo my tego plastiku wcale najwięcej nie wytwarzamy.

00:31:10: Jakby objętościowo widzimy, że tego jest najwięcej, to jest jakby lekkie i zazwyczaj duże, ciężko to zgnieść.

00:31:16: - No i ja czasami mam wrażenie, że jeden wór czy tam słoik plastiku to prawie dziennie produkuje.

00:31:22: - No właśnie.

00:31:23: - To się wydaje, że tego jest dużo, naprawdę.

00:31:25: - Tak, możemy się zastanowić, który z których tych opakowań jesteśmy w stanie zrezygnować

00:31:29: i co powinniśmy wdrożyć w naszym życiu, żeby rzeczywiście tych opakowań przynosić do domu mniej.

00:31:35: Dajmy na to przykład pierwszej z brzegu woda mineralna.

00:31:38: Czy potrzebujemy kupować całe zgrzewki wody mineralne i każdego tygodnia?

00:31:42: - Czy możemy przejść na przykład na picie wody z kranu, która w Poznaniu jest naprawdę świetna,

00:31:49: jeżeli chodzi o jakość i w wielu polskich miastach w zasadzie we wszystkich polskich wodociągach.

00:31:54: Jak zapytałam o jakość polskiej kranówki, to wszystkie wodociągi odpowiedziały,

00:31:58: że można pić tę wodę bezpośrednio z kranu, nie trzeba wcale jej nawet filtrować,

00:32:02: ale jeżeli ktoś czuje się z tym pewnie, też można oczywiście ją sobie przefiltrować i w ten sposób pić.

00:32:07: Czyli jeżeli mówimy o tym jak zacząć, to być może nawet nie najważniejszy jest cel, ale droga do niego

00:32:14: i żeby po prostu dążyć do tej zero odpadkowości, ale nie da się zrobić tak, żeby zrobić krok po prostu od razu taki, wiesz,

00:32:22: i być na samej mecie. Powiedziałaś o tym też, że i to jest ważne, uprzedziłaś trochę moje pytanie,

00:32:27: że o zero waste możemy myśleć również w taki sposób, że to nie jest tylko ograniczanie odpadów,

00:32:33: ale w ogóle o ograniczanie marnowania różnych zasobów, np. prądu, np. wody. Tak jest, potwierdzasz to.

00:32:40: Tak jest, tak. I też powiedziałabym tutaj sześćże, że powietrze też jest naszym zasobem, którego na co dzień korzystamy,

00:32:46: więc jeżeli, nie wiem, poruszamy się...

00:32:48: Za dużo oddychamy.

00:32:49: Za dużo oddychamy, mamy nieświeżo oddych.

00:32:51: Nie daj Boże.

00:32:53: Nie, no oczywiście żart. Jeżeli np. zbyt często korzystamy z naszego auta,

00:32:59: uważając, że to jest po prostu najwygodniejszy środek komunikacji dla nas, ale nawet wtedy, gdy mamy czas gdzieś dojechać,

00:33:05: nie korzystamy z tej komunikacji publicznej albo z roweru, czy z jakiegokolwiek innego środku transportu,

00:33:11: który jest mniej emisyjny niż auto, no to może czas to zmienić.

00:33:15: Może warto jednak wyrobić sobie tę kartę PK czy nie wiem, po prostu mieć mobilet,

00:33:23: czy jakąkolwiek inną aplikację, która pomaga nam w zakupie takim onlineowym biletów komunikacji publicznej,

00:33:30: no i zacząć po prostu z niej części korzystać, po prostu zrobić ten pierwszy krok i zobaczyć, jak nam z tym będzie,

00:33:35: jak się będziemy z tym czuć.

00:33:37: Myślę, że jak taki przecieńcny obywatel zrobi sobie taki audyt, a wcześniej w ogóle o tym nie myślał,

00:33:41: to jest na pewno wiele rzeczy, które można od razu w ogóle odciąć, czy zmienić tak z marszu.

00:33:47: Tak, ale właśnie bo zaczęłam o tym, że my tego plastików wcale najwięcej nie generujemy,

00:33:53: bo wagowo my najwięcej wytwarzamy biotpadów.

00:33:56: Ok.

00:33:57: Więc jeżeli na przykład...

00:33:58: No tak, wagowo.

00:33:59: Przede mnie.

00:34:00: Tak, wagowo, no tak, tak.

00:34:02: Więc jeżeli pierwszym naszym krokiem do Zero Waste miało by być marnowanie jedzenia mniej,

00:34:10: przetwarzanie resztek na coś, co jeszcze możemy właśnie zjeść, co może być pyszne, smaczne,

00:34:17: sprawdzanie rzeczywiście, co mamy w lodówce i gotowanie z tego,

00:34:21: a nie chodzenie codziennie na zakupy i kupowanie czegoś nowego,

00:34:24: tylko dlatego, że wymaga tego przepis, podejdźmy kreatywnie do tych przepisów,

00:34:28: możemy zastępować sobie jedne rzeczy drugimi, a też gwarantuję wam, że to wyjdzie smaczne, więc...

00:34:34: Terminy ważności są też ważne, bo czasami kupujemy produkty masowo,

00:34:38: nie patrząc nawet na ten termin, potem nam się to przeterminowuje

00:34:41: i połowa leci z lodówki do koszania, z tytu.

00:34:44: Tak jest, warto tutaj zwracać uwagę na te dwie daty, które występują nadal na opakowaniach spożywczych.

00:34:49: Należy spożyć przed i najlepiej spożyć do.

00:34:52: Najlepiej spożyć do odnosi się do produktów, które mają dłuższą datę przedności do spożycia

00:34:57: i to jest zalecenie producenta żywności, że do tego czasu ten produkt jest w swojej najlepszej,

00:35:03: możliwej formie, najlepszej, możliwej jakości.

00:35:06: Mowa tu o takich produktach jak kasza, ryż, cukier, sól nawet,

00:35:10: gdzie sól w zasadzie chyba nigdy się nie przeterminowuje.

00:35:14: Więc tutaj, jeżeli na przykład widzimy przekroczenie daty,

00:35:18: możemy sprawdzić, czy ten produkt jest jeszcze dobry,

00:35:21: nawet organoleptycznie zobaczyć, czy tam się nic nie zalęgło,

00:35:24: chociażby czy jakaś pleśni się nie wdała.

00:35:27: Jeżeli był dobrze przechowywany, to nie ma prawa tam się coś takiego stać

00:35:30: i nadal możemy z tego korzystać.

00:35:32: Nadal pierwszym powodem, dla którego wyrzucamy dużo jedzenia w Polsce,

00:35:37: jest przekroczenie daty przydatności do spożycia.

00:35:40: Więc jakby zwracanie uwagi, który produkt jaką ma datę,

00:35:43: naprawdę jest dla nas kluczowe, w tym niemarnowaniu.

00:35:46: A ta druga data, czyli należy spożyć dotyczy tych produktów,

00:35:49: które są tak zwanymi produktami świeżymi.

00:35:52: Mleko, gdzieś tam właśnie te nabiałowe produkty, produkty mięsne.

00:35:57: - Napoję często, że są takie, jakieś świeże na przykład,

00:36:00: nie? - Tak, te produkty, które szybko potrafią się nam zepsuć.

00:36:04: I tutaj oczywiście warto przestrzegać tych dat,

00:36:07: natomiast zaświadczenia wiem, że wiele produktów,

00:36:09: jeżeli są dobrze przechowywane w lodówce, w rynkach chłodniczych,

00:36:12: nie były otwierane gdzieś tam w międzyczasie,

00:36:15: jesteśmy w stanie nawet zjeść po tej datie.

00:36:18: Chociaż oczywiście nie będę jakoś z tego miejsca do tego namawiać,

00:36:21: każdy to robi na swój własny ryzyko już wówczas.

00:36:24: No mi się zdarza. - Mi też się zdarza, że powiem,

00:36:27: że zawsze zanim wyrzucę, to chociaż spróbuję,

00:36:30: czy w ogóle wezmę trochę na łyżeczkę, nic nam się nie stanie.

00:36:33: Ok, jeszcze czuję, że jest ok, to po prostu jem.

00:36:36: I rzeczywiście warto o tym pamiętać.

00:36:38: Chciałbym przejść jeszcze do takiego dosyć, myślę, ważnego,

00:36:41: ale równocześnie może trochę kontrowersyjnego tematu,

00:36:44: bo nie chcę popadać tutaj w jakiś pesymizm,

00:36:47: ale trzejdź wy o raczej spojrzeć na to, na nasze takie polskie realia.

00:36:51: I wydaje mi się czasami, że bycie takim właśnie eco,

00:36:55: czy bycie bio, jest po prostu czasami drogie.

00:36:58: Dlaczego? Bo na przykład nie chcemy kupować się w sieciówkach,

00:37:02: bo to są jakieś ciuchy na jeden sezon.

00:37:05: Nie chcemy kupować w marketach tylko u lokalstw,

00:37:08: na gdzieś na ryneczkach, żeby wspierać miejscowe biznesy,

00:37:12: żeby kupować bez woli chociażby, ale to też jest znowu droższe.

00:37:16: Z drugiej strony mam przedaczami właśnie nazwę twojej inicjatywy "Ograniczam się".

00:37:20: I zastanawiam się, czy ograniczanie się oznacza również mniej wydatków,

00:37:25: czy niestety paradoksalnie więcej.

00:37:27: A może jest to bardziej skomplikowane, jak jakby się o tym opowiedziała.

00:37:30: To jest bardzo złożony temat, bo to wszystko zależy od tego,

00:37:34: czy my do Zero Waste podejdziemy kompleksowo w kontekście totalnego

00:37:38: wywrócenia naszego systemu wartości, czy po prostu wybiórczo.

00:37:41: Bo jeżeli wybiórczo, to jasne to może to się okazać,

00:37:44: że w pewnych momentach jest dla nas droższe.

00:37:47: Ale jeżeli przyjmiemy sobie, że będziemy reprezentować naszym życiem

00:37:52: styl bezmarnowania, taki, który jest w zgodzie z środowiskiem,

00:37:57: z dobrem naszego środowiska, to wcale tak nie musi być

00:38:02: i wcale tak u mnie na przykład nie jest.

00:38:04: Poza tym to jest też kwestia wyboru odpowiednich miejsc,

00:38:07: gdzie rzeczywiście kupujemy i rezygnacji z niektórych zakupów.

00:38:10: Myślę, że tak po prostu w ogóle.

00:38:12: - Ok. No tak, bo właściwie to trochę o tym nie pomyślałem,

00:38:17: że to nie jest, jeżeli rzeczywiście chcemy się przyłożyć,

00:38:20: że tak powiem, to to nie jest tak, że zostaje wszystko tak, jak jest.

00:38:22: Kupujemy tyle, ile kupowaliśmy, a tak naprawdę nie potrzebujemy być może tyle.

00:38:26: Tylko dorzucamy jeszcze jabłka z, nie wiem, z lokalnego ryneczku.

00:38:30: Tylko rzeczywiście tak jak mówisz, coś odrzucamy na koszt czegoś,

00:38:34: więc w sumie ten bilans może być nawet zerowy,

00:38:36: bądź nawet na plus wyjść, jak się ograniczamy bardziej.

00:38:39: - No oczywiście.

00:38:40: U mnie na przykład sporą taką oszczędnością jest robienie przetworów

00:38:44: i w ogóle weki z rzeczy wszelakich, więc zamiast...

00:38:48: - Trochę zapomniany temat dzisiaj.

00:38:50: - Tak, to ja uwielbiam w ogóle przetwarzać

00:38:53: i teraz właśnie jesienią, zimą jadłam wszystko to, co wyprodukowałam latem,

00:38:59: co wyprodukował mój ogród i ogrody moich znajomych,

00:39:02: bo też właśnie jakby to zero waste zatacza szersze krągi,

00:39:06: bo my się też dzielimy, wymieniamy, gdzieś tam u mnie było więcej wiśni,

00:39:10: no to komuś oddam, a ktoś mi przyniesie trochę grzybów,

00:39:13: więc tutaj jest ta zasada też takiej współpracy i wzajemnej wymiany,

00:39:17: nie wiem, budowanie zaufania społecznego,

00:39:19: co też procentuje, myślę, dla nas jako społeczeństwa,

00:39:22: które żyje w czasie kryzysu, jakby nie było, niektórzy mówią,

00:39:26: że nawet w szach kryzysu.

00:39:27: - Wracamy tutaj w tym miejscu do tego, co mówiłaś na początku,

00:39:30: o tym wynajmie, trochę mi się to wykojarzy, więc dzieleniem się też,

00:39:33: z wieloma rzeczami można się po prostu podzielić,

00:39:36: oddać, wziąć od kogoś i jakby dzięki temu pozostaje to ciągle w użyciu, nie wyrzucamy.

00:39:42: - Tak jest, no na przykład my mamy taką fajną grupę sąsiedzką,

00:39:45: w której też krążą ubrania na przykład między nami, nie?

00:39:49: Jakieś, które z dziecko wyrosło z ubrani,

00:39:51: no to przekazuje kolejnemu, które jest gdzieś tam wiekowo odpowiednie na ten rozmiarnia,

00:39:56: albo zabawki, to samo też sobie przekazujemy i te zabawki naprawdę są w świetnym stanie,

00:40:01: takie, które sami byśmy sobie chcieli kupić,

00:40:03: no to dlaczego z tego nie korzystać, po co to wyrzucać,

00:40:06: albo nawet wręcz po co trzymać to w piwnicy i czekać na nie wiadomo,

00:40:09: jaki sygnał z nieba, żeby się ich pozbyć, nie?

00:40:12: Po prostu można cały czas gdzieś tam nimi obracać w gronie znajomych,

00:40:17: albo nawet nie znajomych, no bo jest mnóstwo takich grup na Facebooku,

00:40:21: czy nie wiem, portali internetowych, na których te rzeczy można sprzedać

00:40:24: za niewielką cenę, albo po prostu oddać komuś za darmo,

00:40:27: nawet przecież można te rzeczy oddać do podzielni,

00:40:30: która też jest jedną z takich moich inicjatyw,

00:40:33: promujących cyrkularność, czy promujących życie zero waste,

00:40:37: i ja szczerze mówiąc od kąt jest podzielnia,

00:40:39: to prawie w ogóle już nie korzystam z rumpeksów,

00:40:43: do których namawiałabym oczywiście, żeby korzystać,

00:40:45: ale skoro mam ubrania fajnej jakości z drugiej ręki bezpłatnie,

00:40:50: no bo w podzielni te rzeczy są bezpłatne,

00:40:52: no to właśnie z tamtą korzystam, jak tylko mogę,

00:40:55: i do tego was też serdecznie zachęcam.

00:40:58: No więc to nie jest tak, że nie wiem,

00:41:01: osoba, która rezygnuje z niektórych rzeczy,

00:41:04: będzie nagle chodziła, nie wiem, w łachmanach, albo...

00:41:07: - Właśnie, bo dobrze, że o tym mówisz,

00:41:09: bo to jest czasami taki obraz, że ktoś jest po prostu...

00:41:11: - Żułapynianca.

00:41:12: - Tak, prawie że, tak, i jadła larwy jakieś,

00:41:15: która sama zdobędzie gdzieś z lasu.

00:41:16: To prawda, to bardzo, bardzo dobrze, że o tym mówisz,

00:41:19: i tak samo o lumpeksach wszelkiego rodzaju takich miejscach,

00:41:22: jak podzielnia, czy miejsca, gdzie możemy się wymieniać rzeczami,

00:41:25: że to nie oznacza, że to są rzeczy brudne, zepsute itd.,

00:41:29: to po prostu oznacza, że ktoś ich użył kilka krotnie,

00:41:32: ale one są jeszcze w całkiem dobrym stanie,

00:41:34: i okej, i po prostu można je wykorzystać.

00:41:36: - A jeszcze, a propos tych spożywczych zakupów,

00:41:38: no ja często rezygnuję, praktycznie w ogóle nie kupuję w dyskontach spożywczych,

00:41:41: tak myślę, że nadal to można nazywać tego typu sklepy,

00:41:44: i staram się kupować warzywa owoce na ryneczku,

00:41:47: albo w warzywniakach, i co ja bardzo doceniam właśnie

00:41:50: w tych naszych polskich warzywniakach,

00:41:52: i zachęcam naprawdę do dowiedzania tych naszych lokalnych warzywniaczków,

00:41:55: to, że po pierwsze, sprzedawcy bardzo często są otwarci,

00:41:58: na to, żeby przynosimy tam własne opakowania,

00:42:00: wytarują bez problemu wagę, nałożą nam do tego,

00:42:03: czy to nie wiem, kapusta kiszona, sucze wica na wagę,

00:42:06: czy po prostu zwykłe ogórki świeże,

00:42:09: mają często produkty, z które oni sami swoim dobrym imieniem świadczą,

00:42:15: i to nie są często produkty tak po prostu,

00:42:18: chórtem zgiełdy warzywniawocowej wzięte,

00:42:21: tylko to są często produkty gdzieś tam od lokalnych rolników

00:42:25: z pood Poznania, nawet jeżeli chodzi o kwiaty,

00:42:28: czy o rozsady jakieś do ogrodu,

00:42:30: też mam taki właśnie ulubiony warzywniak,

00:42:32: w którym pan to sprzedaje,

00:42:34: albo na przykład ma chleps jakieś też pod Poznańskiej piekarni,

00:42:38: które piecze chleb tylko na zakwała się,

00:42:40: gdzieś tam ręcznie go wyrabia i tak dalej,

00:42:42: więc to są po prostu jakościowe produkty,

00:42:44: i ja się cieszę, gdy coś takiego jem,

00:42:47: ja się cieszę, gdy idę do tego warzywniak,

00:42:49: gdy mogę z tym panem zamienić kilka słów,

00:42:51: widzę jak to tam przychodzi, widzę,

00:42:53: że jakby warzywniak cieszy się nadal popularnością,

00:42:56: i życzę tego naprawdę wielu polskim warzywniakom

00:42:59: i polskim miastom, żeby te warzywniaki nadal były,

00:43:02: bo wiem, jak sprawa się rozwija w zachodnich krajach,

00:43:05: te małe sklepiki na przykład w Niemczech jednak zanikają,

00:43:08: jest ich coraz mniej, kosztem oczywiście

00:43:11: tych dyskątów spożywczych, do których czasem jest nam łatwiej

00:43:14: podjechać tym autem raz na tydzień, zrobić większe zakupy,

00:43:18: ale pytanie, w jakim kraju my chcemy żyć na przykład za 10 lat,

00:43:22: zastanówmy się, czy chcemy, żeby te warzywniaki były,

00:43:25: czy żeby ich nie było,

00:43:27: czy chcemy, żeby ryneczki w ogóle były,

00:43:30: czy żeby ich nie było, bo naprawdę już w wielu polskich,

00:43:33: mniejszych miastach dyskąty, wypierają również małe targowiska,

00:43:36: na których standardowo lokalni rolnicy

00:43:39: mogli właśnie sprzedawać swojej produkty.

00:43:41: - Tu mi się trochę skojarzyło jeszcze,

00:43:43: zmierzamy do końca, ale jeszcze jedna rzecz ważna,

00:43:46: że jak korzystamy chociażby z takich lokalnych ryneczków itd.,

00:43:51: powiedziałaś, że to nie jest problem,

00:43:53: że przychodzi z wasym pojemnikiem i pan tam nakłada itd.

00:43:56: I właśnie, ostatnio oglądałem twoje wystąpienie na Tadek się w Poznaniu

00:43:59: i moją uwagę zwróciła historia z pociągu,

00:44:02: kiedy zamiast korzystać z papierowego kubeczka,

00:44:05: który tam jest serwowany, poprosiłaś po prostu o nalanie kawy

00:44:08: własnego kubka. No i tak sobie myślę, że ta idea Zero Waste

00:44:11: wymaga czasami od nas takiej pomysłowości,

00:44:14: ale po prostu bycia przygotowanym.

00:44:17: Pomyślenia przed wyjściem do sklepu, wyjściem na miasto,

00:44:21: czego będę potrzebować, czego nie brać gdzieś tam po drodze.

00:44:25: Masz jakiś taki zestaw swój, który zawsze bierzesz,

00:44:28: takiego Zero Wastera, jak wychodzisz na miasto?

00:44:31: - Czasem śmieję, że to trochę wygląda jakby Michał na biwak.

00:44:34: - Ale nie, no nie aż tak, powiedzmy już teraz,

00:44:38: może nie jest, natomiast co na pewno, biorę zawsze ze sobą

00:44:42: jakiś wielorazowy kubek albo bidon. Ja często po prostu biorę

00:44:45: ten bidon już z wodą, albo z kawą, z herbatą,

00:44:49: zależy, jaki mam nastrój i też rzeczywiście biorę ze sobą

00:44:53: taki podręczny zestaw wielorazowych sztućców.

00:44:56: I tu od razu też zaznaczę, że wcale nie musimy kupować

00:44:59: nie wiadomo o jakich fenstri sztućców,

00:45:02: które gdzieś tam są obrendowane, że to jest eco z Zero Waster itd.

00:45:06: To są często po prostu ściemy.

00:45:09: Idźmy za naszą intuicją, ja na przykład dzisiaj w swoim plecaku

00:45:12: mam i bidon z wodą, czy taki termosik i po prostu

00:45:16: taką płucienny pokrowczyk ze sztućcami, które wyjęłam

00:45:19: ze swojej szuflady w kuchni. - Okej.

00:45:22: - Więc po prostu zwykłe wielorazowe sztućce,

00:45:25: których na ten dzień używamy w domu, w dalec nóż itd.

00:45:28: - Wydaje mi się, że właśnie trzeba uważać, żeby nie popaść

00:45:30: i też niepotrzebny znowu, bo to rynek zaraz wychwytuje,

00:45:33: że mamy eco bio wszystko z Zero Waste i żeby nie wpowaść

00:45:36: w tym kupowaniu niepotrzebnych gadżetów,

00:45:39: a tak naprawdę wszystko mamy, co potrzebujemy w domu.

00:45:42: - No dokładnie, ale dlatego to, o czym ty mówisz z tego wystąpienia

00:45:45: letedek się, rzeczywiście było kiedyś tak, że ja nie miałam tego

00:45:48: termosu na kawę powiedzmy, takiego dedokowanego na podróż,

00:45:52: więc no, szybko musiałam się wyszukować jakoś w podróż,

00:45:55: więc wzięłam po prostu zwykłą filiżankę z kuchennej szafki

00:45:58: i wiedziałam, że no, tam zawinałam ją w ściereczkę

00:46:01: i po prostu to miałam u siebie w plecaku i gdy przeszedł pan z barsa,

00:46:04: który nalewał kawę darmową, ja po prostu podstawiłam ten mój kubek

00:46:08: i naprawdę wszyscy patrzyli na mnie jak na jakąś arystokratkę,

00:46:12: która to z papieru czy tam plastiku nie może wypić,

00:46:16: ale mi się to bardzo podobało, bo szczerze,

00:46:19: kawa nawet z takiego papierowego kubka to ona nie smakuje.

00:46:23: - No, okej, ja też z tym zgadzam, tak,

00:46:26: a przy okazji można być właśnie ekologicznym.

00:46:29: Kasił, jeszcze jedna rzecz, jeszcze zanim zakończymy,

00:46:32: przyszła mi do głowy, rozmawialiśmy o tym, że są osoby,

00:46:35: które wymieniają się na przykład, nie, rzeczami ciuchami,

00:46:39: ale nie tylko różnymi przedmiotami i wiesz, ja do dzisiaj spotykam osoby,

00:46:43: kiedyś się z tego śmialiśmy, które tak chomikują rzeczy, nie,

00:46:46: takie przyda się różne popiwnicach, po strychach,

00:46:49: czyli gdziekolwiek muszą i wiesz, z jednej strony widzę,

00:46:53: jak te osoby, kiedyś się z nich śmiano, czy nadal nawet czasami,

00:46:57: a teraz widzę, jak oni po prostu na każde znam takie osoby,

00:47:01: które wiesz, jest potrzeba i okej, mam to.

00:47:03: I idą gdzieś na strych, idą gdzieś do piwnicy i ci to dają na przykład,

00:47:07: albo tam pożyczają, nie, i nie musisz kupować,

00:47:09: oni też nie muszą kupować, bo oni to po prostu mają przez lata

00:47:12: gdzieś tam upchane i są taką, wiesz, bazą potrzebnych rzeczy

00:47:16: na każdą okazję, to jest niesamowite.

00:47:18: - Ja się śmieję dlatego, że mój tata tak miało.

00:47:20: - Okej. - Mój tata był takim typowym chomikiem,

00:47:23: który naprawdę wszystko miał i każdą śrubkę do każdej możliwej maszyny,

00:47:28: to on właśnie to wszystko miał, nawet tkaniny sobie gdzieś tam chował,

00:47:33: bo on u mnie akurat w domu był taką osobą, która szyła na maszynie,

00:47:36: więc ja po nim odziedziczyłam tą maszynę do szycia, moja mama szyła,

00:47:40: ale tylko ręcznie, więc ona się z kolei na przykład zajmowała

00:47:43: bardziej takim ręcznym, precyzyjnym cerowaniem,

00:47:45: jeżeli chodziło o naprawianie ubrań w domu, a tata właśnie szył na maszynie.

00:47:49: I on potrafił sobie wielokrotnie cerować te same jeansowe spodnie,

00:47:53: które były jego ulubionymi spodniami po domu i na ogrodzie,

00:47:57: więc jak mama słyszała, że on już coś tam z tą maszyną kombinuje,

00:48:01: to znaczy, że właśnie jakaś dziura się tam w jego ubraniach przytrafiła,

00:48:05: chociaż oczywiście te ubrania wyjściowe miał takie niełatane,

00:48:09: chociaż ciężko to było, mojej mamie też z nim wynegocjować, że tak można.

00:48:14: - Ale kiedyś chyba to było wiesz bardziej naturalne,

00:48:16: że ludzie tak naprawiali, nie wyrzucali, zostawiali, bo się przyda,

00:48:21: wykorzystywali ponownie, tak jak mówisz, przetwory itd.

00:48:25: Teraz jesteśmy tak zalewani tą modą fast, jedzeniem fast, wszystkim fast,

00:48:31: wszystko co można cyk wymienić na pstryknięcie palca,

00:48:33: że po prostu nie umiemy tego robić,

00:48:35: może to jest wstydliwe czasami nawet.

00:48:37: - I wiesz, co jeszcze cierpi, nie tylko środowisko, ale też nasza psychika.

00:48:42: Bo sama prowadzę też takie wyjazdy dla kobiet i warsztaty zresztą też tutaj na miejscu

00:48:49: i często robimy tam ręko dzieło, takie właśnie trochę związane z życiem,

00:48:54: gdzieś tam robieniem własnych kosmetyków, rozmawianiem przy tym właśnie o ekologii,

00:48:59: o tam gdzieś naszych codziennych problemach.

00:49:01: I nagle się okazuje, że te osoby, które uczestniczą w takich warsztatach,

00:49:05: potem dzielą się takimi wrażeniami, że ich umysł się oczyścił,

00:49:09: a po prostu nagle miały wolną głowę od tych wszystkich zmartwień,

00:49:12: od nadmiaru, od jakiegoś tam przesytucy dziennością,

00:49:15: przez taką, czy dzięki takiej prostej czynności, jak zacerowanie sobie dziury w bluzce,

00:49:20: albo uszycie woreczka ręcznie czy na maszenie to już obojętnie,

00:49:23: ale właśnie takie szycie ręczne, gdzieś tam odciążanie tej głowy,

00:49:26: zadbanie o to, co my już mamy, a nie po prostu myślenie tylko o tak,

00:49:31: znowu muszę to wyrzucić i nie wiadomo, co się z tym dalej stanie,

00:49:34: ale to naprawdę pomaga nam psychicznie w tym świecie, w którym pochłaniamy nadmiary informacji,

00:49:39: nasz mózg już ledwo daje radę, a my właśnie dzięki takim prostym czynnościom

00:49:44: wracamy trochę do tego, co było kiedyś, ale nie w taki negatywny sposób,

00:49:48: tylko właśnie w takim...

00:49:50: -Taka medytacja o siebie. -Tak, medytacja codziennych czynności trochę.

00:49:54: -Tak, takie ćwiczenie uważności, mogłem powiedzieć. -Tak, bardzo fajnie.

00:49:57: Słuchajcie, powiedzieliśmy dzisiaj bardzo dużo rzeczy ważnych o E-Day Zero Waste.

00:50:02: Mam nadzieję, że dla tych, którzy w ogóle nie znali te idei,

00:50:06: chociaż tak jak wspomnieliśmy na początku, jest coraz więcej osób, które już wiedzą, o co chodzi.

00:50:12: -Jest to tylko jedną rzecz, jeżeli mogę, bo... -Jasne.

00:50:15: Czasem w sumie o to nie zapytałeś, natomiast ja czasem spotykam się z takim zarzutem,

00:50:19: że Zero Waste jest obciążaniem jednostki, tą całą odpowiedzialnością,

00:50:23: -po zadbanie o środowisko. -No właśnie, to jest.

00:50:25: Natomiast ja myślę, że to musi wybrzmieć, że to nie jest tak, że tylko jacyś oni muszą

00:50:31: się zajmować naprawianiem świata.

00:50:34: Na nas też jest to odpowiedzialność, czyli to wszystko może się zacząć

00:50:37: od tych naszych indywidualnych wyborów, indywidualnych decyzji w życiu codziennym,

00:50:41: które tworzą różne nowe nawyki, nowyki prośrodowiskowe, nowyki ekologiczne.

00:50:46: I dzięki temu my jako społeczeństwo możemy mieć konkretną masę ludzi,

00:50:52: którzy żyją w jakiś określony sposób i wymagają konkretnych zmian

00:50:57: i po stronie prawa i po stronie korporacji.

00:51:00: Dokładnie.

00:51:01: I jest też ta druga strona, czyli właśnie ta korporacyjna, prawna.

00:51:04: To nie jest tak, że my jesteśmy od niej całkowicie oderwani.

00:51:07: My mamy gdzieś jakieś nasze prace, prawda?

00:51:10: Pracujemy w biurach, nie wiem, może wymyślamy jakieś produkty,

00:51:13: może ktoś z nas nie wiemy gdzieś w radzie osiedla, może w radzie rodziców.

00:51:16: My też jesteśmy tymi osobami, które mogą kryować rzeczywisty, które jest wokół nas,

00:51:21: nie tylko w ten taki nasz indywidualny, konsumencki sposób, ale w ten szerszy sposób.

00:51:25: Możemy zmieniać, nie wiem, program edukacyjny w naszych szkołach.

00:51:28: Możemy, nie wiem, zachęcać w naszych biurach do podejmowania konkretnych prosiodowiskowych kroków.

00:51:35: Więc nie myśmy tak, że to zawsze ktoś inny będzie odpowiedzialny za tą zmianę w świecie,

00:51:40: tylko po prostu bez ogródek, bez chomulców przejmimy tą odpowiedzialność na siebie.

00:51:46: W takim zakresie, w jakim oczywiście jest to możliwa.

00:51:49: Bardzo, bardzo ważna rzecz i taka myśl, którą możemy naszych słuchaczy zostawić,

00:51:55: czyli, że każdy z nas ma wpływ, każdy z nas ma wpływ nie tylko na środowisko,

00:52:00: ale tak jak powiedziałeś, chociażby na decyzje innych i że budujemy,

00:52:06: ucząc się tego życia według tych zasad Zero Ways, budujemy taki właśnie kapitał społeczny,

00:52:10: taką właśnie tą moc, która w pewien sposób może wybierać presję, tak jak powiedziałeś,

00:52:15: może dokonywać wyborów, bądź wpływać na wybory innych tych decydentów gdzieś tam wyżej.

00:52:21: I to jest bardzo, bardzo ważne. Dziękuję Tobie bardzo za rozmowę.

00:52:26: Myślę, że poruszyliśmy dzisiaj bardzo dużo ważnych tematów i do usłyszenia.

00:52:31: Dziękuję również, do usłyszenia.

00:52:33: - Do usłyszenia. - Do usłyszenia.